گردشگری ایران در جهان اسلام: مبانی، چالش‌ها و راهکارها از نگاه محمد محب‌خدایی

بررسی سهم گردشگری ایران از بازار جهان اسلام: نگاهی به مبانی و چالش‌ها

مهندس محمد محب خدایی، معاون اسبق وزارت گردشگری دولت دوازدهم، در گفت‌وگو با مجله سفرنویسان و در میزگرد بررسی سهم گردشگری ایران از بازار جهان اسلام، بر لزوم بازگشت به مبانی و استانداردهای جهانی در حوزه گردشگری تأکید کردند. ایشان معتقدند تا زمانی که این مبانی رعایت نشود، مشکلات صنعت گردشگری ایران حل نخواهد شد. محب خدایی، با اشاره به تجربیات جدید خود در حوزه ورزش و استناد به استانداردهای جهانی، بیان داشتند که شرط ورود ایران به بازار جهانی گردشگری، تطابق کیفیت خدمات، امکانات و محصولات ارائه شده با استانداردهای بین‌المللی است. وی افزودند که گردشگری دنیا دارای مبانی تعریف‌شده‌ای است و در بحث بازار گردشگری جهان اسلام، جامعه هدف مشخصی وجود دارد که برای جذب آن، به محصولات گردشگری محرک نیاز داریم.

محصولات محرک و مزیت‌های ثانویه در گردشگری زیارتی

معاون اسبق وزارت گردشگری دولت دوازدهم با تمرکز بر گردشگری زیارتی، شهرهای مشهد و قم را نمونه‌هایی از مقاصد اصلی برای جامعه هدف 400 تا 600 میلیونی مسلمانان جهان معرفی کردند. ایشان این سوال را مطرح کردند که در رقابت با کشورهایی مانند ترکیه که آن‌ها نیز مسلمان هستند، محصول محرک ایران چیست که بتواند جامعه هدف را به سفر به ایران ترغیب کند؟ محب خدایی توضیح دادند که معمولاً یک محصول اصلی به عنوان محرک عمل می‌کند و پس از تحقق سفر، سایر محصولات گردشگری به درستی اضافه شده و نمود پیدا می‌کنند که این‌ها به مزیت تبدیل می‌شوند. این فرمولی جهانی است که تمامی کشورها از آن پیروی می‌کنند.

چالش‌های عملی: تداخل‌ها و فقدان تقویم گردشگری

مهندس محمد محب خدایی در کنار مباحث تئوریک، به مشکلات عملی موجود در صنعت گردشگری ایران اشاره کردند. ایشان بر تداخل‌ها تأکید ورزیدند؛ به عنوان مثال، همزمان با شروع سفرهای گردشگری تاریخی و فرهنگی، شاهد برگزاری سمینارها و کنفرانس‌ها برای ایجاد ظرفیت‌های گردشگری داخلی هستیم. به باور ایشان، تا زمانی که ایران تقویم گردشگری نداشته باشد، این تداخل‌ها ادامه خواهد داشت. وی بر لزوم هدف‌گذاری صحیح تأکید کرده و مثالی از ساخت یک ساختمان 100 طبقه زدند که نیاز به فنداسیون مناسب دارد، حتی اگر اجرا به صورت فاز به فاز پیش برود. ایشان یادآور شدند که در سند راهبردی، به صورت جداگانه برای هر بخش از گردشگری (سلامت، زیارت، فرهنگی و غیره) هدف‌گذاری شده بود و باید پس از آن به کارگروه اصلی ارجاع داده می‌شد.

عدم باور اقتصادی به گردشگری و مدیریت جزیره‌ای

معاون اسبق وزارت گردشگری دولت دوازدهم یکی از اصلی‌ترین مشکلات را نبود باور اقتصادی به صنعت گردشگری دانستند. ایشان بیان کردند که هنوز این نکته پذیرفته نشده است که اقتصاد گردشگری، یک اقتصاد مکمل است و رویدادهای روزمره باید به محصولات گردشگری تبدیل شوند تا بتوانند با این اقتصاد مکمل رشد کنند. محب خدایی به میلیاردها تومان هزینه‌ای که برای مطالعات در حوزه گردشگری صرف شده اشاره کردند، اما اظهار تأسف کردند که این مطالعات در کتابخانه‌ها خاک می‌خورند و به جای آن، نظرات شخصی و سلایق فردی در تصمیم‌گیری‌ها دخیل می‌شوند که به هیچ وجه کمکی به پیشرفت این صنعت نخواهند کرد. در نهایت، ایشان مدیریت جزیره‌ای را نتیجه عدم وجود ساختار و فضای درست در حوزه گردشگری دانستند.